Καναβούρι στα παπαγαλάκια της συμμετοχής

Όχι στην αποχή, όχι στα μπάνια, βαρεθήκαμε να ακούμε τελευταία…

Για τη σχέση μπάνιου και αποχής και την επιθετικότητα του συνθήματος, απευθυνθείτε στους εμπνευστές και χειροκροτητές του. Εμείς εδώ ας ασχοληθούμε με τους αποδέκτες του μηνύματος. Σε ποιους, λοιπόν, απευθύνεται;

• Σε οπαδούς κάποιου από τους συμμετέχοντες συνδυασμούς; Είναι, δηλαδή, μήνυμα που προτρέπει σε συσπείρωση; Πετυχημένο, λοιπόν, το σύνθημα, χτυπάει στο φιλότιμο το αρνί που πάει να βγει απ’ το μαντρί, ορθώνει το αόριστο αντίπαλο δέος απέναντί του. Φυσικά, πριν τις εκλογές δεν περιμένει κανείς να παραδεχτούν κάτι τέτοιο οι συγκεκριμένοι εμπνευστές ή χρήστες του συνθήματος. Ας έχουν όμως το νου τους, όσοι το ενστερνίζονται ακρίτως.
• Μήπως στόχος είναι οι πρώτη φορά ψηφοφόροι, μαζί και οι αναποφάσιστοι, που τη μια ψηφίζουν τον έναν, την άλλη τον άλλο, κι όπου γείρει η βάρκα είναι έτοιμοι να «επιτελέσουν το δημοκρατικό τους καθήκον»; Και πάλι, μπράβο στους κράχτες· αν άφηναν, μόνο, στην άκρη τα «μαθήματα δημοκρατίας», κι αν έλεγαν ξεκάθαρα ότι απλώς μαζεύουν τους πελάτες τους…
• Ή μήπως απευθύνονται σε αυτούς που θεωρούν ότι το ίδιο το πολιτικό σύστημα είναι σκάρτο, απάτη, σικέ, σ’ εκείνους που βρίσκουν ότι κάθε συμμετοχή σε αυτό απλά επιβεβαιώνει την απάτη και το κουτόχορτο; Σε όσους, δεν βλέπουν να υπάρχει κανένας συνδυασμός στους 27 που συμμετέχουν που να τους εκφράζει, και που αρνούνται ντε και καλά να επιλέξουν -ιδίως σε ευρωεκλογές, τόσο με τη λογική του «μικρότερου κακού», όσο και με αυτή του «πιο κοντινού»; Και που βλέπουν την απαξίωση από το σύστημα στο λευκό ή το άκυρο;
• Μήπως, τέλος, το δίλημμα «μπάνιο ή συμμετοχή» συμπεριλαμβάνει και την προτροπή σε συμμετοχή ως τρόπο «τιμωρίας» κυβέρνησης κι αντιπολίτευσης, μείζονος ή και ελάσσονος, στη λογική της κόντρα-ψήφου που θα καταγραφεί στους «κατέβα κι εσύ μπάρμπα, 3 χιλιάρικα ο υποψήφιος κάνει μόνο» συνδυασμούς της κακής συμφοράς.

Οι δύο πρώτες περιπτώσεις αποτελούν μια ξεχωριστή περίπτωση που μπορεί να συζητηθεί μεταξύ ομοϊδεατών κομματικών στελεχών, οπαδών, φίλων… Πολύ απλά, αφορά φορείς του παραπάνω συνθήματος, οι οποίοι με καλυμμένη τη δική τους κομματική προβιά, επιδίδονται σε άγρα πελατείας και επαναφορά στο μαντρί. Συνηθισμένοι να υψώνουνε σημαία από νάιλον, δε διστάζουν να προσβάλλουν πολίτες με τη συγκεκριμένη συνθηματολογία, παριστάνοντας οι ίδιοι τους άσπιλους κι αμόλυντους δημοκράτες. Απλώς δεν μας αφορούν.

Στη συνέχεια, είναι οι δύο τελευταίες περιπτώσεις που μας ενδιαφέρουν, για δυο λόγους:

• Αφενός, γιατί σε συζητήσεις έχει μπει το θέμα αν «πονάει περισσότερο» το σύστημα η καταγραφή μιας μείωσης ποσοστού 1, 2 ή 3%, περισσότερο από την απώλεια 1 ή 2 εδρών στις 22. Προσωπική μου άποψη είναι ότι τα ποσοστά αφήνουν πρόσκαιρες εντυπώσεις που γρήγορα θα ξεχαστούν (ιδίως με το καλοκαίρι μπροστά μας). Εξάλλου, μια-δυο κατάλληλες κατά παραγγελίαν δημοσκοπήσεις, κι αυτά αντιστρέφονται στο πιτς φυτίλι· αντιθέτως, οι έδρες μένουν, γι’ αυτό και η απώλειά τους είναι που τσούζει.
• Αφετέρου, γιατί διαβάζω δεξιά κι αριστερά, ή καλύτερα, αριστερά κι «αριστερά», ένα κάρο απλοϊκούς και λανθασμένους συλλογισμούς, που δεν έχουν σχέση με τα ισχύοντα εκλογικά συστήματα, και εν προκειμένω αυτό των ευρωεκλογών έχουν. Ενίοτε δε συμβαίνει η σχετική «άγνοια νόμου» να εξιδανικεύεται με απαξιώσεις περί γραφειοκρατίας, τυπολατρίας, κλπ.

Ακολουθούν, δεδομένα και παραδοχές:

Συμμετοχή - Συμπεριφορά εκλογικού σώματος

Βλέπετε παραπάνω συνοπτικά τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος στα πιο πρόσφατα εκλογικά καλέσματα. Με δυο λόγια, και ανεξαρτήτως τριημέρων αργίας, αυτό που ονόμασα 5+1 κόμματα (προτείνετε κάτι καλύτερο), σχηματικά τα κοινοβουλευτικά κόμματα από την ακροδεξιά ως την αριστερά, λαμβάνει από το 96 (προσοχή! τα ποσοστά είναι επί του εκάστοτε συνολικού, εκλογικού σώματος, απείχε ή όχι, ψήφισε «εγκύρως» ή όχι, ήταν νεκρό, διπλοεγγραμμένο ή όχι):

• το 69,9%, 72,8%, 69,8% και 72,5% στις 4 εθνικές εκλογές (2007, 2004, 2000, 1996, αντίστοιχα).
• το 58,4% και 62,9% στις 2 ευρωεκλογικές αναμετρήσεις του 2004 και 1999.

Ή, αλλιώς, αποχή, λευκά, άκυρα και «λοιπά» κόμματα μάζεψαν στο σύνολο του εκλογικού σώματος:

• το 30,1%, 27,2%, 30,2% και 27,5% στις 4 εθνικές εκλογές (2007, 2004, 2000, 1996, αντίστοιχα)
• το 41,6% και 37,1% στις 2 ευρωεκλογικές αναμετρήσεις του 2004 και 1999.

Στις εκλογές της ερχόμενης Κυριακής 9.866.913 είναι οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι. Ας θεωρήσουμε δεδομένη την πλήρη ή όμοια συσπείρωση όλων των συνδυασμών. Παραδεχόμαστε, δηλαδή, ότι την Κυριακή όλα τα κόμματα θα λάβουν τις ψήφους όλων των ομοίως συσπειρομένων οπαδών τους, όλων αυτών, εντέλει, που συναινούν στο συγκεκριμένο σύστημα και εκφράζονται με κάποιον από τους 27 συνδυασμούς. Συντηρητικά, σε σχέση με τη συμπεριφορά στις προηγούμενες αναμετρήσεις και με τις τρέχουσες καταγραμμένες τάσεις, ας κρατήσουμε στο 30% του εκλογικού σώματος, αυτούς που πρόχειρα ονομάζω απρόθυμους, όλους τους συμπολίτες μας που μπορεί να ταλαντευτούν μεταξύ αποχής, άκυρου, λευκού, ή κόντρα-ψήφου σε κάποιο από τα «λοιπά» κόμματα, αυτά που δεν έχουν ελπίδα να υπερβούν το όριο του 3% που θα τους έδινε ελπίδα εκλογής ευρωβουλευτή (ελπίδα, και όχι βεβαιότητα, καθώς για την τελευταία χρειάζεται ποσοστό 100/22, 4,5% περίπου).

Μιλάμε δηλαδή, για 2,95 εκατομμύρια ψηφοφόρους, έναντι, για παράδειγμα, 4,1 εκατομμυρίων στις προηγούμενες ευρωεκλογές.

Ενδεικτικά, στους 6 συνδυασμούς που δείχνουν στις δημοσκοπήσεις να λαμβάνουν έδρες, ας δώσουμε τα ποσοστά 40%, 36%, 8%, 6,5%, 5,5%, 4%. Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε πρόκειται για σχετικά ποσοστά, Το 4%, επί παραδείγματι, αντιστοιχεί σε 3,2% σε μια δημοσκόπηση όπου στο 20% φτάνουν αθροιστικά τα «δεν ξέρω /δεν απαντώ», «κάποιο άλλο κόμμα», «δεν θα ψηφίσω».

Υπόθεση εργασίας μας, λοιπόν, είναι ότι οι 6 αυτοί συνδυασμοί λαμβάνουν σταθερά τις ψήφους τους από τους συσπειρωμένους οπαδούς τους, που αποτελούν το 70% του εκλογικού σώματος. Το υπόλοιπο 30% αποφασίζει να εκφραστεί με αποχή, ή κόντρα-ψήφο στα «λοιπά».

Πώς αλλάζει η κατανομή εδρών, κυρίως πώς ζημιώνονται οι 2 πρώτοι συνδυασμοί, αν αυτό το 30% κινηθεί μεταξύ καθολικής αποχής και πλήρους προτίμησης στα «λοιπά»;

«Ζημιά» σε έδρες όταν η αποχή μετατρέπεται σε λοιπά

Παρατηρείστε ότι ο πρώτος συνδυασμός μπορεί να ζημιωθεί μία έδρα -και σε μια εξαιρετική συγκυρία, δύο– αν όλοι οι «απρόθυμοι» στραφούν στα «λοιπά», ενώ ο δεύτερος έως και δύο έδρες. Οι έδρες αυτές πηγαίνουν στους επόμενους συνδυασμούς, ενώ ακόμη και ο έκτος, υπό εξαιρετικές προϋποθέσεις, μπορεί να τσιμπήσει δεύτερη έδρα από τον πρώτο.

Από την άλλη μεριά, η προσθήκη ψηφοφόρων ανεβάζει το όριο του 3%, το οποίο από ένα σημείο και μετά μπορεί να απωλέσει ο έκτος συνδυασμός (άρα, κάποιοι μπορεί να παρακαλάνε να μην αποκλεισθεί εντέλει το μπάνιο απ’ όλους…).

Παρατηρείστε, τέλος, ότι η αντιστρόφως ανάλογη σχέση εκλογικού μέτρου (Α΄ και Β΄ κατανομής) και συμμετοχής μπορεί να οδηγήσει σε πλασματικά συμπεράσματα, αν κανείς δεν τρέξει την τελική κατανομή εδρών.

Σημείωση: Οι παραπάνω πίνακες προέρχονται από και οδηγούν σε φύλλα εργασίας που μπορείτε να επεξεργαστείτε.