Σέργιος Θεοδωρίδης: Τεχνητή Νοημοσύνη – το τέλος των συγγραφέων;

Το Νοέμβριο του 2022 μία νέα τεχνολογική πλατφόρμα με την ονομασία ChatGPT παρουσιάστηκε από την εταιρεία OpenAI. Η πλατφόρμα αυτή ξάφνιασε, όχι μόνο τους απλούς χρήστες τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και υπολογιστών, αλλά και την ίδια την επιστημονική κοινότητα της τεχνητής νοημοσύνης.

Τι είναι όμως το ChatGPT; Τα μοντέλα αυτά εκπαιδεύονται με κείμενα που υπάρχουν στο διαδίκτυο, ο αριθμός των οποίων είναι της τάξης των τρισεκατομμυρίων. Εκπαίδευση σημαίνει ότι παίρνουν συγκεκριμένες τιμές τα αρκετά δισεκατομμύρια παράμετροι που περιγράφουν τα μοντέλα αυτά. Για την ακρίβεια η νέα βελτιωμένη παραλλαγή του ChatGPT με το όνομα της ChatGPT-4 αποτελείται από 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Έτσι τα μοντέλα αυτά, όταν τους κάνεις μία ερώτηση μπορούν να παράγουν ένα αντίστοιχο κείμενο, ακόμη και να χρησιμοποιούν συλλογισμούς που έμαθαν μέσα από τα δισεκατομμύρια κείμενα. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι απαντήσεις που δίνουν δεν είναι κατ’ ανάγκη συρραφή φράσεων που αντιγράφουν από υπάρχοντα κείμενα, αλλά παράγουν και νέο κείμενο. Δεν είναι, δηλαδή, μία πλατφόρμα που απλώς έχει μία τεράστια μνήμη, αυτό είναι ασύλληπτο από άποψη τεχνολογική και για μας τους ειδικούς.

Κατασκευάστηκε μία μηχανή που δημιουργεί νέα γνώση; Έπεσε και το τελευταίο οχυρό της ανθρώπινης νοημοσύνης; Φοβάμαι πως όχι, ή, για να είμαι πιο προσεκτικός, όχι ακόμα. Οι μηχανές αυτές είναι στατιστικά εργαλεία με τρομερές δυνατότητες, και αυτό που κάνουν, και που θα μπορούν να κάνουν και στο μέλλον, προσωπική μου άποψη, είναι ότι παρέχουν στατιστικά εύλογες απαντήσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που τα στατιστικά αυτά μοντέλα μπορεί να δίνουν, όχι απλά λάθος απαντήσεις, αυτό συμβαίνει και με τους ανθρώπους, αλλά απαντήσεις που δύσκολα κάποιος άνθρωπος θα έδινε. Ένας άνθρωπος ποτέ δεν θα απαντούσε, για παράδειγμα, ότι ανάμεσα στους προέδρους των Ηνωμένων Πολιτειών τέσσερις ήταν γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης και της Lucie Johnson, που προήδρευσε από το 73 έως το 77, συγκεκριμένη απάντηση που έχει καταγραφεί -έστω και αν αυτός ο άνθρωπος δεν ήξερε ποιοι χρημάτισαν πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών.

Όταν μιλάμε για στατιστική, αυτό που κάνουν τα μοντέλα αυτά, είναι να ανακαλύπτουν μοτίβα, των μοτίβων, των μοτίβων, και πάει λέγοντας, που είναι κρυμμένα στα δεδομένα εκπαίδευσης, που ο ανθρώπινος νους είναι αδύνατο να συλλάβει, και έτσι παράγουν ένα κείμενο σαν απάντηση στην ερώτηση που τους δόθηκε σε εύλογη, και συνήθως καλά δομημένη πρόζα.

Εδώ τίθενται δύο ερωτήματα:

Έχουν οι μηχανές αυτές γνώση; Και βέβαια! Σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε ο μεγάλος πραγματιστής φιλόσοφος Dewey, η γνώση είναι το σύνολο της πληροφορίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να απαντηθεί ένα ερώτημα.

Έχουν οι μηχανές αυτές νοημοσύνη;  Και βέβαια! Δίνουν απαντήσεις, έχουν τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων, παράγουν πρωτότυπο κείμενο, και μπορούν να περάσουν εξετάσεις σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία.

Είναι η νοημοσύνη αυτή συγκρίσιμη με τη νοημοσύνη του ανθρώπου; Και βέβαια, όχι! Ο ανθρώπινος νους, μέσα από τα εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, δημιουργεί ιδέες, για να αντιλαμβάνεται με αποδοτικό τρόπο τον κόσμο. Ο ανθρώπινος νους δεν εξαντλείται σε λογικούς κανόνες και στατιστικές, που συνειδητά ή ασύνειδα χρησιμοποιεί, αλλά πάει πιο πέρα, πολύ πιο πέρα.

Ο ανθρώπινος νους νοηματοδοτεί, και επενδύει με σημασίες τον κόσμο, κάτι που προϋποθέτει συνείδηση, με ό,τι σημαίνει αυτός ο όρος. Η ανθρώπινη νοημοσύνη, όπως εξελίχθηκε στη βιολογική μας διαδρομή, ανέπτυξε τη δυνατότητα κατανόησης. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, μιλάει για την επιστήμη, αλλά όπως πολλοί μελετητές συμφωνούν, αναφέρεται σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε κατανόηση, το να έχουμε επιστήμη, δεν αρκεί μόνο να γνωρίζουμε κάτι, αλλά πρέπει να είμαστε σε θέση να περιγράφουμε σχέσεις αιτιότητας και να δημιουργούμε εξηγήσεις. Με άλλα λόγια, η κατανόηση προϋποθέτει, όχι μόνο να γνωρίζουμε τι είναι κάτι, αλλά και πώς προήλθε.

Οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης, ακόμη και τα ChatGPT, δεν διαθέτουν κατανόηση. Βασίζονται σε στατιστικές συσχετίσεις, με παντελή έλλειψη σχέσεων αιτιότητας, και έλλειψη δυνατότητας μη τετριμμένων εξηγήσεων.

Υπάρχει όμως και μία άλλη σημαντική διάσταση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Ο άνθρωπος ζει και δημιουργεί τον εαυτό του μέσα στον κόσμο. Η ανθρώπινη νοημοσύνη έχει μία έντονη κοινωνική διάσταση. Ο άνθρωπος μαθαίνει μέσα από την προσωπική του εμπειρία, στην συνεχή, δυναμικά εξελισσόμενη…, σε μια συνεχή δυναμική αλληλεπίδρασή του με τον κόσμο. Ακολουθώντας το προσωπικό του αφήγημα, εν μέρει συνειδητά, εν μέρει ασυνείδητα. Ο άνθρωπος ζει μέσα στον κόσμο.

Ένα άλλο καίριο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τις δύο νοημοσύνες είναι αυτό της δημιουργικότητας. Ο άνθρωπος δημιουργεί, και δημιουργία σημαίνει το καινοτόμο, αυτό, δηλαδή, που δεν μπορεί να προβλεφθεί από το σύνολο της παρούσης γνώσης. Και η δημιουργία προκύπτει από την ενασχόλησή μας μέσα στον κόσμο και τις προκλήσεις που αναφύονται μέσα από την εμπειρία μας· από προβλήματα που αναδύονται και είναι διαφορετικά από αυτά που μέχρι τώρα γνωρίζαμε.

Ταυτόχρονα η δημιουργία, όπως τουλάχιστον αναδύεται μέσα από την ανθρώπινη νοημοσύνη, προϋποθέτει στόχους και αξίες. Μπορούν οι μηχανές να δημιουργήσουν κάτι πράγματι καινοτόμο, που να μην υπάρχει ήδη; Μέχρι στιγμής δεν έχουμε τέτοια παραδείγματα. Μέχρι στιγμής οι μηχανές αυτές από μόνες τους δεν μπορούν να παράγουν. Στην καλύτερη περίπτωση παράγουν παραλλαγές αυτών που υπάρχουν. Μπορούν να παράγουν, για παράδειγμα, κείμενο σύμφωνα με το τάδε στυλ γραφής· παραδείγματος χάρη, του Σαίξπηρ, με αρκετές, κάποιες περιπτώσεις επιτυχίας. Αλλά δεν έχουμε παραδείγματα δημιουργίας νέου στυλ γραφής. Ένα νέο στυλ γραφής προϋποθέτει ψυχικά βιώματα που αναζητούν να εκφραστούν με έναν ιδιότυπο προσωπικό τρόπο γραφής, κάτι που δεν προκύπτει παίρνοντας κάποιο χάπι, ή με κάποιο μαγικό ραβδί, αλλά απαιτεί μία μακρόχρονη και επίπονη διεργασία. Όχι απλά εργασία.

Το ότι οι μηχανές αυτές μπορούν να γίνουν χρήσιμα εργαλεία που να διευκολύνουν την ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι και σίγουρο και καλοδεχούμενο. Ήδη το ChatGPT χρησιμοποιείται σαν εργαλείο από την επιστημονική κοινότητα. Πριν από τέσσερις μέρες ανακάλυψαν, χρησιμοποιώντας αυτό το εργαλείο, καινούργιες δομές πρωτεΐνης.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές νομίζω, γίνεται προφανής νομίζω η απάντησή μου, στο αν επήλθε το τέλος των συγγραφέων. Ένας συγγραφέας, πέρα από το προσωπικό του στυλ, εκφράζει τις πολύ προσωπικές του εμπειρίες, τις δικές του αξίες, το δικό του αφήγημα στη ζωή. Γιατί ο συγγραφέας, όχι μόνο ζει και υπάρχει μέσα στον κόσμο, αλλά ταυτόχρονα τον βιώνει, με ιδιαίτερες ευαισθησίες που του δίνουν τη δυνατότητα να αφουγκράζεται πράγματα και καταστάσεις πέρα και έξω από το προφανές, και την επιφανειακή καθημερινότητα. Ο συγγραφέας δεν ανακαλύπτει κρυμμένα στατιστικά μοτίβα σε δεδομένα, αλλά κρυμμένες υπαρξιακές αγωνίες της ανθρώπινης εμπειρίας.

Θα πρόσθετα, μάλιστα, αν μου επιτρέπετε, θα φώναζα, ότι κάτι τέτοιες στιγμές, όπου η τεχνολογία κάνει άλματα, χρειαζόμαστε τους συγγραφείς περισσότερο από ποτέ. Τους χρειαζόμαστε για να μας θυμίζουν ότι η τεχνολογία έχει λόγο ύπαρξης μόνο στο βαθμό που δεν αλλοιώνει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας. Να μας θυμίζουν ότι ζούμε ως μέλη συνεκτικών κοινωνιών, και όχι ως άτομα. Να μας θυμίζουν ότι η τεχνολογία, το καταπληκτικό αυτό δημιούργημα του ανθρώπινου φαντασιακού, πρέπει να υπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες, να παίρνει υπόψη της τις ανθρώπινες αξίες, και πάνω από όλα τις πιο σημαντικές από όλες, τις αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Χωρίς δημοκρατία και χωρίς ελευθερία, η τεχνολογία μετουσιώνεται σε δυνάστη. Υπάρχουν κίνδυνοι, τους οποίους εγκυμονούν οι μηχανές τύπου ChatGPT; Πέρα από τους ήδη γνωστούς και πολυσυζητημένους, τους οποίους μελλοντικά θα μπορούσε ίσως να τους αντιμετωπίσει η τεχνολογία σε κάποιο βαθμό, όπως για παράδειγμα η παραπληροφόρηση και η διασπορά ψευδών ειδήσεων, η αναπαραγωγή προκαταλήψεων, η αναπαραγωγή διχαστικού λόγου, κλπ., ο νέος μεγάλος κίνδυνος, επειδή αυτό που ονομάζουμε γραπτό λόγο, η συγγραφή εκθέσεων και δοκιμίων είναι κομβικής σημασίας στην παιδαγωγική διαδικασία για αιώνες.

Μέσα από τα δοκίμια, ο νέος μαθαίνει να ερευνά, μαθαίνει να διακρίνει το κύριο από το δευτερεύον, μαθαίνει να αναπτύσσει επιχειρήματα, μαθαίνει να χρησιμοποιεί και να συστηματοποιεί τη σκέψη του. Μέσα από τη διαδικασία συγγραφής δοκιμίων, το γραπτό λόγο, αντιλαμβάνεται, τόσο ο δάσκαλος, όσο και ο ίδιος ο μαθητής, τι έχει πράγματι κατανοήσει και τι όχι. Με άλλα λόγια, τα δοκίμια και ο γραπτός λόγος είναι κομβικής σημασίας στην παιδεία, στο να αναπτύξει ο νέος κριτική σκέψη. Ο άνθρωπος είναι όμως πάντα επιρρεπής στις εύκολες λύσεις, πολύ περισσότερο οι νέοι. Η ευκολία που τους παρέχει η νέα αυτή τεχνολογία, για την οποία μιλάμε, στο να συνθέτουν κείμενα χωρίς μεγάλο κόπο, δυναμιτίζει τα θεμέλια αυτά. Όποια δεξιότητα, αν δεν χρησιμοποιείται, ατροφεί.

Ταυτόχρονα, η αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας αυτής μπορεί να οδηγήσει και σε ένα παιδαγωγικό σύστημα τυφλοσούρτη, τύπου «ένα κουστούμι για όλους», που όλοι οι μαθητές και σπουδαστές θα απαντούν με λίγο-πολύ τον ίδιο τρόπο, και θα ευνουχίσει την ικανότητα του κάθε νέου να αναπτύξει τη δική του μοναδικότητα, τη δική του προσωπικότητα, και το δικό του τρόπο σκέψης. Βέβαια, να είμαστε πραγματιστές. Δεν σημαίνει ότι σήμερα το εκπαιδευτικό σύστημα καλλιεργεί την κριτική σκέψη και ότι ευνοεί την ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε νέου, ή ότι δεν υπάρχει αντιγραφή. Ακόμη και διαφημίσεις στον τύπο υπάρχουν, για εκπόνηση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών εργασιών με αντίστοιχη διατίμηση. Να μην [ακατονόητο] κιόλας.

Αντίθετα, μάλιστα. Το εκπαιδευτικό σύστημα σε όλες τις βαθμίδες εδώ και πολλά χρόνια, ρέπει όλο και πιο πολύ στην παπαγαλία. Απλά, η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να δράσει ως καταλύτης, ώστε τα πράγματα να γίνουν πολύ χειρότερα. θα μπορούσε να [ακατανόητο]ήσει την αντιγραφή. Η προσωπική μου μάλιστα εκτίμηση είναι ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα μεγάλωνε και το γνωσιακό χάσμα μεταξύ των μαθητών που προέρχονται από οικονομικά και κοινωνικά περιβάλλοντα που διαθέτουν τη γνώση και τα μέσα να βοηθούν τα παιδιά, και εκείνων των παιδιών που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα και αφήνονται να παλεύουν μόνα τους.

Ποια είναι λύση; Δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα, και απαιτεί προβληματισμό από την πολιτεία, αλλά κυρίως από την παιδαγωγική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Μία προφανής απάντηση, η οποία γράφεται πάρα πολύ αυτό τον καιρό στον τύπο, και κάποια «πανεπιστήμια» στο εξωτερικό έχουν πάρει αυτές τις αποφάσεις, μία προφανής απάντηση, είναι η απαγόρευση χρήσης της τεχνολογίας αυτής. Εύκολα λέγεται, πολύ δύσκολα επιτυγχάνεται. Και συνήθως οι απαγορεύσεις επιφέρουν αντίθετα αποτελέσματα.

Η άποψή μου είναι ότι τεχνολογίες αυτού του τύπου να χρησιμοποιηθούν μέσα στην τάξη, γιατί θα φανεί, πού μπορεί να είναι χρήσιμα εργαλεία, πού όχι, τι κινδύνους έχουν, και πάνω από όλα, με τέτοιο τρόπο, που να αναδεικνύουν τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα της ανθρώπινης νοημοσύνης και της κριτικής σκέψης.

Είναι η στιγμή να αναστοχαστούμε τον επανασχεδιασμό του εκπαιδευτικού συστήματος, χρόνιας το λέμε. Που έτσι κι αλλιώς, είναι σε αναντιστοιχία με τις ανάγκες της σημερινής πραγματικότητας. Το παιδί, ο νέος, θα πειστεί να αποφύγει την αντιγραφή και την εύκολη λύση της χρήσης της αυτόματης σύνθεσης κειμένου, μόνο αν έχει κίνητρα, ώστε να καταλάβει ότι αυτό είναι σε βάρος του. Μόνο αν έχει κίνητρα, ώστε να ξέρει ότι η γνώση που θα αποκτήσει θα του είναι πράγματι χρήσιμη, και ότι το πτυχίο του θα έχει κάποιο σοβαρό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Μόνο αν το μάθημα κεντρίσει το ενδιαφέρον του, ώστε το ίδιο το παιδί και ο νέος να θελήσει να γράψει το δοκίμιο, και να μάθει, και ταυτόχρονα να εισπράξει την ευχαρίστηση από τη διαδικασία αυτή.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Στον σημερινό τρίτο διαδικτυακό κύκλο συζήτησης με θέμα «Ο Γραπτός Λόγος στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης: ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» του κύκλου συζητήσεων «Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη» που διοργανώνει το Εργαστήριο Προηγμένων Μαθησιακών Τεχνολογιών στη Διά Βίου και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, συμμετείχε ο Σέργιος Θεοδωρίδης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στην απομαγνητοφώνηση χρησιμοποιήθηκε το Web Captioner.

Ευαισθησία και ειδικότητα

Λοιπόν, το σκέφτομαι μερικές μέρες τώρα, το πήρα απόφαση, και το γράφω αυτό το σεντόνι. Ελπίζω να είναι κατανοητό σε όσους ενδιαφέρονται. Αν κάποιος βιάζεται, ας πάει κατευθείαν στους δύο τελευταίους πίνακες.

Έστω Α το ενδεχόμενο κάποιο μέλος ενός πληθυσμού -της πόλης, της χώρας, διάλεξε ό,τι θες- να είναι φορέας του κορονοϊού. Αν έχουμε την εκτίμηση, ή πληροφορία, για το ποσοστό του πληθυσμού που είναι φορείς του ιού, τότε αυτό αποτελεί την αρχική, εκ των προτέρων –a priori στο πιο επιστημονικο-λατινικο-κυριλέ- πιθανότητα ένα οποιοδήποτε μέλος του πληθυσμού να είναι φορέας του ιού. Αυτήν την πιθανότητα την συμβολίζουμε P(Α).

Με Α′ συμβολίζουμε το συμπληρωματικό ενδεχόμενο του Α, δηλαδή το ενδεχόμενο κάποιο μέλος ενός πληθυσμού να μην είναι φορέας του κορονοϊού, οπότε η αντίστοιχη πιθανότητα θα είναι P(Α′).  

Για παράδειγμα, αν γνωρίζουμε ή εκτιμούμε ότι 2% του πληθυσμού είναι φορείς, τότε, ελλείψει οποιασδήποτε άλλης γνώσης, οποιοδήποτε μέλος του έχει πιθανότητα P(Α)=0,02 να είναι φορέας, και P(Α′)=0,98 (100%-2%) να μην είναι.

Αυτές τις εκ των προτέρων πιθανότητες είναι που θέλουμε όσο το δυνατόν να αποκλείσουμε ή να μετατρέψουμε σε βεβαιότητες, και για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε περισσότερη πληροφορία, από κάποιο άλλο ενδεχόμενο, ανεξάρτητο από το Α. Το σελφ τεστ, οποιοδήποτε τεστ, μπορεί να προσφέρει τέτοια πληροφορία.

Ας ονομάσουμε, λοιπόν, Β το ενδεχόμενο το σελφ τεστ που κάνει κάποιος να βγει θετικό. Αντίστοιχα με τα παραπάνω, Β′ θα είναι το ενδεχόμενο το σελφ τεστ που κάνει κάποιος να βγει αρνητικό, ενώ P(Β) και P(Β′) θα είναι οι πιθανότητες ενός θετικού τεστ και ενός αρνητικού τεστ, αντίστοιχα.

Ονομάζουμε δεσμευμένη πιθανότητα του ενδεχόμενου Α, δοθέντος του ενδεχόμενου Β, και την συμβολίζουμε P(Α|Β), την πιθανότητα του ενδεχόμενου Α, έχοντας ως δεδομένο το γεγονός Β. Αυτή η πιθανότητα, η P(Α|Β), ονομάζεται και εκ των υστέρων πιθανότητα, a posteriori στο πιο κυριλέ.

Οπότε, στο παράδειγμά μας:

• P(Α|Β) αποτελεί την πιθανότητα κάποιος με θετικό σελφ τεστ (Β) να είναι φορέας (Α),
• P(Α′|Β′) αποτελεί την πιθανότητα κάποιος με αρνητικό σελφ τεστ (Β′) να μην είναι φορέας (Α′),
• P(Α′|Β) αποτελεί την πιθανότητα κάποιος με θετικό σελφ τεστ (Β) να μην είναι φορέας (Α′),
• P(Α|Β′) αποτελεί την πιθανότητα κάποιος με αρνητικό σελφ τεστ (Β′) να είναι φορέας (Α).

Η πρώτη πιθανότητα, P(Α|Β), ονομάζεται διεθνώς Positive Predictive Value (PPV), ενώ η δεύτερη, P(Α′|Β′), ονομάζεται διεθνώς Negative Predictive Value (NPV). Οι δύο αυτές τιμές είναι που μας υποδεικνύουν την εμπιστοσύνη που μπορούμε να έχουμε στο αντίστοιχο αποτέλεσμα ενός σελφ τεστ.

Ακόμη, είναι προφανές ότι, αφού τα ενδεχόμενα Α και Α′ είναι ξένα και συμπληρωματικά μεταξύ τους, θα ισχύει ότι P(Α|Β) + P(Α′|Β) = 1, και ότι P(Α′|Β′) + P(Α|Β′) = 1.

Ακόμη,

1. P(Β|Α) αποτελεί την πιθανότητα θετικού σελφ τεστ (Β) για έναν φορέα (Α),
2. P(Β′|Α) αποτελεί την πιθανότητα αρνητικού σελφ τεστ (Β′) για έναν φορέα (Α),
3. P(Β′|Α′) αποτελεί την πιθανότητα αρνητικού σελφ τεστ (Β′) για έναν μη φορέα (Α′),
4. P(Β|Α′) αποτελεί την πιθανότητα θετικού σελφ τεστ (Β) για έναν μη φορέα (Α′).

Είναι επίσης προφανές ότι αφού τα ενδεχόμενα Β και Β′ είναι ξένα και συμπληρωματικά μεταξύ τους, θα ισχύει ότι P(Β|Α) + P(Β′|Α) = 1, και ότι P(Β′|Α′) + P(Β|Α′) = 1.

Η πιθανότητα P(Β|Α) στο (1) ονομάζεται διεθνώς test sensitivity, ευαισθησία του τεστ στα ελληνικά, και είναι το ποσοστό αληθινών -έγκυρων- θετικών τεστ, ή αλλιώς των True Positives, σε φορείς. Για παράδειγμα, αν 100 επιβεβαιωμένοι φορείς κάνουν το τεστ και βγουν θετικοί οι 92, τότε η ευαισθησία του τεστ είναι 0,92 ή 92%.

Η πιθανότητα P(Β′|Α) στο (2) αποτελεί το ποσοστό ψευδών -άκυρων- αρνητικών τεστ, ή αλλιώς των False Negatives, σε φορείς. Για παράδειγμα, αν 100 επιβεβαιωμένοι φορείς κάνουν το τεστ και βγουν αρνητικοί οι 8, τότε η πιθανότητα False Negatives είναι 0,08 ή 8%.

Η πιθανότητα P(Β′|Α′) στο (3) ονομάζεται διεθνώς test specificity, ειδικότητα του τεστ στα ελληνικά (συναντιέται και ως διακριτότητα), και είναι το ποσοστό αληθινών -έγκυρων- αρνητικών τεστ, ή  αλλιώς των True Negatives, σε μη φορείς. Για παράδειγμα, αν 100 επιβεβαιωμένοι μη φορείς κάνουν το τεστ και βγουν αρνητικοί οι 97, τότε η ειδικότητα του τεστ είναι 0,97 ή 97%.

Τέλος, η πιθανότητα P(Β|Α′) στο (4) αποτελεί το ποσοστό των ψευδών -άκυρων- θετικών τεστ, ή αλλιώς των False Positives, σε μη φορείς. Για παράδειγμα, αν 100 επιβεβαιωμένοι μη φορείς κάνουν το τεστ και βγουν θετικοί οι 3, τότε η πιθανότητα False Positives είναι 0,03 ή 3%.

Η παρακάτω εικόνα από τη Βίκι αποδίδει παραστατικά τις παραπάνω έννοιες, χωρίς, ωστόσο, κάποια κλίμακα στα μεγέθη αυτά:

Δυστυχώς, πολλοί, ακόμη και ειδικοί, ταυτίζουν την PPV με την ευαισθησία και την NPV με την ειδικότητα. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αν ένα σελφ τεστ με ευαισθησία 90% μας βγάλει θετικό αποτέλεσμα, αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε φορείς κατά 90%. Αντίστοιχα και για την περίπτωση του αρνητικού τεστ και της ειδικότητας. Αυτό που μας ενδιαφέρει και μπορούμε εύκολα να υπολογίσουμε είναι οι PPV και NPV, αντίστοιχα, χρειάζεται, όμως, να έχουμε και το ποσοστό των φορέων στον πληθυσμό.

Μέχρι στιγμής, έχουν πέσει στα χέρια μου δύο σελφ τεστ από αυτά που διαθέτουν δωρεάν τα φαρμακεία: ένα της Roche (νοτιοκορεατικό) και ένα της JoysBio (κινεζικό).  

Στα συνοδευτικά φυλλάδια και των δύο μπορούμε να εντοπίσουμε κατάλληλους πίνακες των κλινικών δοκιμών (σε κλινικό κέντρο του Βερολίνου, και νοσοκομείο της Ιταλίας, μεταξύ Οκτ. 2020 και Ιαν. 2021, αντίστοιχα), βάσει των οποίων υπολογίστηκαν οι ονομαστικοί τους δείκτες ευαισθησίας και ειδικότητας:

Τεστ Roche	Φορείς (βάσει PCR)	Μη Φορείς (βάσει PCR)	Σύνολο	Φορείς (βάσει PCR)	Μη Φορείς (βάσει PCR)
Θετικό τεστ	85	4	89	83,33%	0,92%
Αρνητικό τεστ	17	431	448	16,67%	99,08%
Σύνολο	102	435	537	100%	100%

Κλινικές δοκιμές Roche

Τεστ JoysBio	Φορείς (βάσει PCR)	Μη Φορείς (βάσει PCR)	Σύνολο	Φορείς (βάσει PCR)	Μη Φορείς (βάσει PCR)
Θετικό τεστ	105	3	108	98,13%	0,78%
Αρνητικό τεστ	2	382	384	1,87%	99,22%
Σύνολο	107	385	492	100%	100%

Κλινικές δοκιμές JoysBio

Από τους πίνακες φαίνεται ότι τα δύο αυτά τεστ έχουν πολύ υψηλούς δείκτες ειδικότητας (99,08% της Roche, και 99,22% της JoysBio, ενώ διαφέρουν σημαντικά στην ευαισθησία, με της Roche στο 83,33% έναντι του 98,13% της JoysBio. Σημειώστε εδώ δύο ακόμη πράγματα:

• Στον ιστότοπο της Roche αναφέρεται μία πολύ υψηλότερη ευαισθησία, 90,6%, και λίγο χαμηλότερη ειδικότητα, 98,6%, όμως οι πίνακες στο φυλλάδιο της Roche δίνουν τους αριθμούς παραπάνω, άρα πιθανόν πρόκειται για συνώνυμο, αλλά διαφορετικό τεστ, ή με επικαιροποιημένα στοιχεία δοκιμών.
• Αντίστοιχα, για της JoysBio, βρίσκουμε να προβάλλεται η ακρίβεια (accuracy) 98,98%, όμως ο δείκτης αυτός δεν είναι χρήσιμος στη συζήτηση αυτή.

Είναι λογικό να θεωρήσει κανείς το δεύτερο τεστ καλύτερο, όμως ο δείκτης που ενδιαφέρει για να μπορεί κανείς να πάει με σιγουριά ότι δεν είναι ασυμπτωματικός φορέας του κορονοϊού στη δουλειά του είναι η Negative Predictive Value (NPV), και αυτή δεν μπορεί να εμφανιστεί άμεσα στις προδιαγραφές των τεστ, καθώς εξαρτάται από τον εκάστοτε πληθυσμό. Και τούτο, πέρα από τις επιφυλάξεις για την ακρίβεια των εκτιμήσεων και την αντικειμενικότητα των κλινικών δοκιμών, που μπορεί να έχει κανείς.

Ας δούμε όμως, πώς οι παραπάνω δείκτες επιτρέπουν να υπολογίσουμε τις εκ των υστέρων πιθανότητες να είναι κανείς φορέας ή όχι του ιού, έχοντας το αποτέλεσμα του σελφ τεστ. Θα πρέπει να μεταφερθούμε προσωρινά μερικούς αιώνες πίσω.

Τον 18ο αιώνα, ο Εγγλέζος μαθηματικός και κληρικός Thomas Bayes (Τόμας Μπέιζ), απέδειξε το ομώνυμο θεώρημά του, το οποίο μας επιτρέπει να υπολογίσουμε μια a posteriori πιθανότητα P(Α|Β), βάσει του τύπου:

Το θεώρημα μας επιτρέπει για ένα ενδεχόμενο Α, ξεκινώντας από μια αρχική, a priori, πιθανότητα P(Α), να υπολογίσουμε την εκ των υστέρων, υπό συνθήκη, a posteriori, πιθανότητά του, έχοντας γνώση του ενδεχόμενου Β, και εφόσον γνωρίζουμε τις πιθανότητες P(Β|Α) και P(Β)· η τελευταία φυσικά είναι μη μηδενική. Βλέπουμε ότι η ζητούμενη πιθανότητα P(Α|Β) είναι ανάλογη της P(Α), δηλαδή, αυξάνεται ή μειώνεται αναλογικά με αυτήν. Το θεώρημα Μπέιζ δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποδειχθεί, αλλά αρκετά μεγάλο είναι ήδη το ποστ.

Ας ξαναγυρίσουμε στον κορονοϊό και τα σελφ τεστ. Ας επιχειρήσουμε να ξαναγράψουμε στα συμφραζόμενά μας, το θεώρημα Μπέιζ (παρατάω την προσπάθεια για latex με τον άθλιο -αν θες να γράφεις ελληνικά- συντάκτη της πόρσε):

Όπως είπαμε παραπάνω, στον αριθμητή η πιθανότητα P(αρνητικό τεστ|μη φορέας) είναι ακριβώς η ειδικότητα του τεστ. Η εκ των προτέρων πιθανότητα P(μη φορέας), δηλαδή, το ποσοστό του πληθυσμού που δεν είναι φορείς, προφανώς ισούται με 1-P(φορέας), και αυτό το ποσοστό του πληθυσμού που είναι φορείς του κορονοϊού, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, είναι ο άγνωστος που ελπίζαμε όλοι ότι μετά από 15 μήνες θα είχε πλέον εκτιμηθεί ικανοποιητικά. Μπορούμε να τον ταυτίσουμε με τον επιπολασμό (prevalence), εκτός αν λάβουμε υπόψη ότι με το πέρασμα του χρόνου κάποιοι παύουν να αποτελούν κρούσματα, ή κάποιοι λιγότεροι ξαναγίνονται κρούσματα. Ας ξαναγράψουμε τον αριθμητή:

Ο παρονομαστής περιλαμβάνει όλους όσους είχαν αρνητικό τεστ και αποτελείται από δύο μέρη. Το ένα μέρος είναι ο αριθμητής, όλοι δηλαδή οι μη φορείς που είχαν αρνητικό τεστ. Σε αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε και όλους αυτούς που είχαν ψευδές αρνητικό τεστ, τους False Negatives φορείς, δηλαδή. Οι τελευταίοι θα προκύψουν από το γινόμενο της συμπληρωματικής πιθανότητας της ευαισθησίας επί το ποσοστό των φορέων:

Έτσι ο παραπάνω υπολογισμός θα γίνει:

Αυτός είναι ο τύπος που μας υπολογίζει την NPV και μας επιτρέπει να πάμε με υψηλό ή όχι αίσθημα ασφάλειας στην εργασία μας, έχοντας αρνητικό σελφ τεστ.

Πράγματι, και για τα δύο τεστ που αναφέραμε οι αριθμοί και τα μαθηματικά είναι στο πλευρό μας, έστω και με άγνωστο το ποσοστό των φορέων στον πληθυσμό. Στον πίνακα, παρακάτω, κάνουμε τον υπολογισμό για διαφορετικές τιμές του ποσοστού αυτού:

Ποσοστό φορέων στον πληθυσμό	Τεστ	Ευαισθησία	Ειδικότητα	NPV
1%	R	83,33%	99,08%	99,83%
1%	J	98,13%	99,22%	99,98%
2%	R	83,33%	99,08%	99,66%
2%	J	98,13%	99,22%	99,96%
5%	R	83,33%	99,08%	99,12%
5%	J	98,13%	99,22%	99,90%
10%	R	83,33%	99,08%	98,17%
10%	J	98,13%	99,22%	99,79%

Τι συμβαίνει όμως με την αξιοπιστία των δύο σελφ τεστ στην περίπτωση θετικού αποτελέσματος; Πόσο σίγουρος μπορεί να είναι κανείς ότι αποτελεί φορέα, προφανώς ασυμπτωματικό, αν δει την κρίσιμη γραμμούλα στη σχετική ένδειξη;

Και πάλι ο αιδεσιμώτατος Μπέιζ μας έχει την απάντηση. Θα δούμε ότι η σιγουριά είναι πολύ μικρότερη από πριν.

Θα ξαναγράψουμε το θεώρημα Μπέιζ στα νέα συμφραζόμενά μας:

Στον αριθμητή τώρα η πιθανότητα P(θετικό τεστ|φορέας) είναι ακριβώς η ευαισθησία του τεστ. Για την εκ των προτέρων πιθανότητα P(φορέας) συζητήσαμε παραπάνω. Ας ξαναγράψουμε τον αριθμητή:

Ο παρονομαστής περιλαμβάνει όλους όσους είχαν θετικό τεστ και αποτελείται από δύο μέρη. Το ένα μέρος είναι ο αριθμητής, όλοι δηλαδή οι φορείς που είχαν θετικό τεστ. Σε αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε και όλους αυτούς που είχαν ψευδές θετικό τεστ, τους False Positives φορείς, δηλαδή. Οι τελευταίοι θα προκύψουν από το γινόμενο της συμπληρωματικής πιθανότητας της ειδικότητας επί το ποσοστό των μη φορέων:

Έτσι ο παραπάνω υπολογισμός θα γίνει:

Αυτός είναι ο τύπος που υπολογίζει την PPV, και μας λέει πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε ότι είμαστε φορείς, μετά από ένα θετικό σελφ τεστ.

Στον πίνακα παρακάτω, στη στήλη PPV (+ Τεστ), δηλαδή για την εγκυρότητα του 1ου θετικού τεστ, θα δούμε ότι έχουμε σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο σελφ τεστ. Μάλιστα, μεταξύ όσων αρέσκονται να παραμένουν πάντα στην πλευρά της αμφισβήτησης, αυτοί ακριβώς οι αριθμοί είναι που επικαλούνται για να υποστηρίξουν ότι τα σελφ τεστ υπάρχουν για να γεμίζουν τις τσέπες αυτών που τα παράγουν και μόνο. «Τι νόημα έχει να μάθεις ότι κατά 48% ή 56% μπορεί να είσαι φορέας;», λένε. «Το ίδιο μπορείς να μάθεις και στρίβοντας κορώνα-γράμματα ένα κέρμα»:

Ποσοστό φορέων στον πληθυσμό	Τεστ	Ευαισθησία	Ειδικότητα	PPV (+Τεστ)	PPV (++Τεστ)	NPV (+-Tεστ)
1%	R	83,33%	99,08%	47,79%	98,81%	86,66%
1%	J	98,13%	99,22%	55,99%	99,38%	97,66%
2%	R	83,33%	99,08%	64,91%	99,41%	76,27%
2%	J	98,13%	99,22%	71,99%	99,69%	95,38%
5%	R	83,33%	99,08%	82,67%	99,77%	55,48%
5%	J	98,13%	99,22%	86,89%	99,88%	88,90%
10%	R	83,33%	99,08%	90,97%	99,89%	37,12%
10%	J	98,13%	99,22%	93,33%	99,94%	79,14%

Η υγειονομική οδηγία, λοιπόν, είναι να κάνεις άλλο ένα σελφ ράπιντ (και όχι μοριακό) τεστ «σε επαγγελματία υγείας». Χωρίς βλάβη της γενικότητας, ας υποθέσουμε ότι αυτό είναι ίδιας ευαισθησίας και ειδικότητας με το σελφ τεστ. Αυτό το δεύτερο τεστ μπορεί να προκύψει είτε θετικό, είτε αρνητικό. Και αν αυτό είναι θετικό, τότε πράγματι υπάρχει σχεδόν η βεβαιότητα ότι ο ιός είναι μέσα μας (όπως φαίνεται στην προτελευταία στήλη PPV (++Τεστ), που δείχνει την εγκυρότητα μετά από 2 διαδοχικά θετικά τεστ). Η διαφοροποίηση προκύπτει ακριβώς από την μεταβολή στην εκ των προτέρων πιθανότητα. Στην περίπτωση που το πρώτο μας τεστ ήταν θετικό, στο δεύτερο, στο θεώρημα Μπέιζ θα πάρουμε ως εκ των προτέρων πιθανότητα να είμαστε φορείς, την εκ των υστέρων πιθανότητα που μας έδωσε η εφαρμογή του θεωρήματος την πρώτη φορά, έτσι αντί για το 1 ή 2%, θα ξεκινήσουμε από το 48 ή το 72%.

Το ίδιο θα κάνουμε και για να υπολογίσουμε πόσο έγκυρο είναι το αποτέλεσμα του 2ου (ράπιντ) τεστ, αν είναι αρνητικό. Μπορούμε με την ίδια σιγουριά της αποδοχής των 2 θετικών τεστ, ή της αυτοπεποίθησης του 1ου αρνητικού, να επιστρέψουμε στην εργασία μας; Όπως φαίνεται στην τελευταία στήλη NPV (+-Τεστ), οι αριθμοί για αληθές αρνητικό 2ο σελφ τεστ, μετά από 1ο θετικό, δεν είναι τόσο ισχυροί όσο στο αληθές αρνητικό 1ο σελφ τεστ (τελευταία στήλη NPV προτελευταίου πίνακα). Επιπλέον φαίνεται και πάλι ότι υπάρχει αξιόλογη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο τεστ. Πολύ δε περισσότερο λιγότεροι σίγουροι θα είμαστε αν δεν γνωρίζουμε για το ράπιντ τεστ την ευαισθησία και ειδικότητα· υπάρχει περίπτωση να ρωτήσουμε τον «επαγγελματία υγείας» και να μας πει σωστά;

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, αυτό ακριβώς που οι ιθύνοντες μπορούν να αντιπαραθέσουν στον παραπάνω σκεπτικισμό για την σκοπιμότητα των σελφ τεστ, είναι η περίπτωση του αρνητικού 1ου τεστ, η αξία και χρησιμότητα του NPV, δηλαδή: «Κάνουν όλοι οι εργαζόμενοι (κι οι μαθητές στα σχολεία) το σελφ τεστ για να πηγαίνουν στη δουλειά με σιγουριά ότι δεν θα υπάρχουν φορείς εκεί».

Πράγματι, όπως φάνηκε στον προτελευταίο πίνακα, και τα δύο τεστ μας οπλίζουν με μια τέτοια σιγουριά, σχεδόν βεβαιότητα, ότι δεν είμαστε φορείς, και ότι ούτε θα συναντήσουμε τέτοιους συναδέλφους. Μάλιστα, ακόμη και οι εύλογες υποψίες για την αντικειμενικότητα και τη συνέπεια κλινικών δοκιμών που οδηγούν σε ευαισθησίες και ειδικότητες του 99%, αντικρούονται αν εφαρμόσει κανείς το θεώρημα Μπέιζ και για μικρότερες τιμές ευαισθησίας και ειδικότητας και καταλήξει σε επίσης αξιόπιστες υψηλές πιθανότητες για τα αληθή αρνητικά πρώτα σελφ τεστ.

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, απαντάει κανείς: «Ε, και; Όταν στον πληθυσμό 1 ή 2 ή 5 στους 100 είναι φορείς, και χωρίς τεστ είμαι κατά 95 ή 99% μη φορέας κι εγώ».

Τελικά, για όποιον κατάφερε να φτάσει ως εδώ, έκανα καλά που κοντεύω τις 3.000 λέξεις;

Η υποτιθέμενη θέληση των λαών της Ε.Ε. και η ρύθμιση της ώρας

Η μοναδική μέχρι τώρα επίσημη ανακοίνωση της διαβούλευσης (προσοχή όχι δημοψηφίσματος, αλλά διαβούλευσης, από αυτές που σνομπάρουμε γενικώς) λέει ρητά:

Summertime Consultation: 84% want Europe to stop changing the clock

Παρότι ρητά, επίσης, αναφέρεται ότι πρόκειται για προκαταρκτικά αποτελέσματα, η αρμόδια Σλοβένα Επίτροπος Μεταφορών, ο Γιουνκέρ, τα ΜΜΕ και διάφοροι άλλοι έτρεξαν να σπεκουλάρουν με την υποτιθέμενη «θέληση των λαών της ΕΕ». Τρίχες κατσαρές για να μην πω τίποτε βαρύτερο! Ας δούμε τα στοιχεία που μας ανακοίνωσε η Ε.Ε.

Πρώτα-πρώτα, πουθενά δεν λέει ότι η «θέληση» είναι για παραμονή της θερινής ώρας. Αντιθέτως, αναφέρεται στην κατάργηση της εναλλαγής χειμερινής-θερινής.

Δεύτερον και κυριότερο. Στους αριθμούς που ανακοινώθηκαν δεν υπάρχει απολύτως καμία στάθμιση. Στην ουσία πρόκειται για μια διαβούλευση Γερμανών (με ολίγη από Γάλλους και Αυστριακούς).

Τα 82,8 εκ. των Γερμανών αποτελούν το 16,18% «των λαών της Ε.Ε.», συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου που πήρε μέρος στη διαβούλευση. Ανακοινώθηκε ότι στη διαβούλευση πήρε μέρος το 3,79% των Γερμανών, κάπου 3.138.120. Συνολικά, μας λένε ότι πήραν μέρος 4,3 εκ. πολίτες της Ε.Ε., η σούμα που έκανα εγώ τους βγάζει περισσότερους: 4.548.425. Δηλαδή, ανά 1.000 συμμετέχοντες οι 690 ήταν Γερμανοί, υπερτετραπλάσιοι από την αναλογία του πληθυσμού τους στην Ε.Ε., ή, αν η βούληση κάθε κράτους έχει 1/28 ισχύ, τάξεις μεγέθους μεγαλύτερη! Από τους Γερμανούς αυτούς, μας λένε ότι το 84%, ή οι 2.636.021 σε απόλυτους αριθμούς, προτιμούν την κατάργηση της εναλλαγής της ώρας. Δηλαδή, οι 69 στους 100 που ζητούν στη διαβούλευση να μην αλλάζει η ώρα είναι Γερμανοί! Οι υπόλοιποι 31 είναι 9 Γάλλοι, 5 Αυστριακοί, 3 Πολωνοί, 2 Ισπανοί, και 11 και μισός όλοι οι υπόλοιποι 23. Περιττεύει νομίζω η οπτικοποίηση σε πίτα…

Δεν μπήκα καν στον κόπο να μεταφέρω σε πίνακα το δεύτερο γράφημα. Παραθέτω τον πίνακα με τα πλήρη στοιχεία των παραπάνω. Τα στοιχεία που πήρα από την ανακοίνωση της Ε.Ε. είναι η 4η στήλη (Συμμ % Πληθ) και η 7η στήλη (Κατάργ %). Οι πληθυσμοί είναι από τη Βικιπαιδεία:

ΣΤΑΘΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ			ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ
Χώρα	Πληθ 2017	% πληθ ΕΕ	Συμμ % Πληθ	Συμμ Απολ	Ανά 1000 συμμ	Κατάργ %	Κατάργ απολ	% συν καταργ
Γερμανία	82.800.000	16,18	3,79	3.138.120	690	84	2.636.021	69,2
Γαλλία	67.210.459	13,10	0,59	396.542	87	84	333.095	8,7
Αυστρία	8.772.865	1,71	2,94	257.922	57	77	198.600	5,2
Πολωνία	37.972.964	7,42	0,34	129.108	28	95	122.653	3,2
Ισπανία	46.528.966	9,09	0,19	88.405	19	93	82.217	2,2
Βέλγιο	11.365.834	2,22	0,55	62.512	14	84	52.510	1,4
Τσεχία	10.610.055	2,07	0,59	62.599	14	83	51.957	1,4
Φινλανδία	5.503.297	1,08	0,96	52.832	12	90	47.548	1,2
Σουηδία	9.995.153	1,95	0,48	47.977	11	88	42.220	1,1
Πορτογαλία	10.309.573	2,01	0,33	34.022	7	85	28.918	0,8
Σλοβακία	5.435.343	1,06	0,60	32.612	7	80	26.090	0,7
Ολλανδία	17.081.507	3,34	0,16	27.330	6	79	21.591	0,6
Κροατία	4.154.213	0,81	0,52	21.602	5	90	19.442	0,5
Ουγγαρία	9.797.561	1,91	0,21	20.575	5	90	18.517	0,5
Ελλάδα	10.757.293	2,10	0,34	36.575	8	44	16.093	0,4
Ιταλία	60.589.445	11,84	0,04	24.236	5	66	15.996	0,4
Σλοβενία	2.065.895	0,40	0,73	15.081	3	87	13.120	0,3
Ηνωμένο Βασίλειο	65.808.573	12,86	0,02	13.162	3	82	10.793	0,3
Βουλγαρία	7.101.859	1,39	0,18	12.783	3	84	10.738	0,3
Εσθονία	1.315.635	0,26	0,94	12.367	3	85	10.512	0,3
Ιρλανδία	4.774.833	0,93	0,24	11.460	3	88	10.084	0,3
Λιθουανία	2.847.904	0,56	0,34	9.683	2	91	8.811	0,2
Λουξεμβούργο	590.667	0,12	1,78	10.514	2	79	8.306	0,2
Λετονία	1.950.116	0,38	0,39	7.605	2	85	6.465	0,2
Ρουμανία	19.638.309	3,84	0,04	7.855	2	78	6.127	0,2
Δανία	5.748.769	1,12	0,11	6.324	1	81	5.122	0,1
Κύπρος	854.802	0,17	0,88	7.522	2	47	3.535	0,1
Μάλτα	440.433	0,09	0,25	1.101	0,2	54	595	0,0
ΣΥΝΟΛΟ	512.022.323	100	0,66	4.548.425	1.000	84	3.807.676	100

Επί τούτου, δεν αναφέρθηκα καθόλου στο πανηγύρι, τη φασαρία, τον τζίρο και την κερδοσκοπία που θα έφερνε μια τέτοια αλλαγή σε ενσωματωμένα ή όχι υπολογιστικά συστήματα, αντίστοιχη ίσως με το «πρόβλημα του έτους 2000», ή το επερχόμενο του 2038. Η κίνηση των αγορών παραμένει πάντα ένας καλός λόγος για αλλαγές.

Και μια άλλη παράμετρος είναι οι μπούρδες που θα αναπαραχθούν πάλι για τα καλά και κακά που φέρνει η αλλαγή ή η διατήρηση της ώρας, και ποιας ακριβώς, της κοντινής στην αστρονομική, που είναι η χειμερινή, ή της θερινής. Θεωρίες συνωμοσίας που θα δούμε πάλι.

Αναγνώστη Εγκώμιον, 2 και τέλος

Γιατί παραέγιναν όλοι ειδικοί κι αμένσιοτοι.

Σήμερα η επέλαση [της αγγλικής γλώσσας] συνεχίζεται με την διόγκωση της ξενομανίας, μίας ξενομανίας που ισοδυναμεί με αμορφωσιά, με την αποδοχή του easy living που εισήγαγαν οι Αμερικανοί, ενός επιφανειακού, απροβλημάτιστου τρόπου ζωής.
Χρειάζονται νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία της ελληνικής γλώσσας, κάθαρση της ελληνικής γλώσσας από τις ξένες λέξεις, σταδιακή επαναφορά του πολυτονικού, μέριμνα για την προστασία του πολύτιμου αυτού οργάνου.

Η λαίλαπα του δημοτικισμού δεν κατάφερε να διαλύσει το γλωσσικό αίσθημα του ελληνικού λαού. Και ακριβώς όπως τον 19ο αιώνα μία ομάδα λογίων με όχημα την καθαρεύουσα έμαθαν στον ελληνικό λαό να αποβάλει τις μυριάδες τουρκικές, ιταλικές λέξεις, το ίδιο χρειάζεται και σήμερα.

Τάδε έφη γνωστός σύμβουλος του Υπουργείου Εσωτερικών, την 1/10/2008 όταν έφτιαχνε το προφίλ του πατριώτη δεξιού, επιστήμονα πεφωτισμένου πιτσιντή της Ιστορίας. Και συμμετείχε και στο πάρτι εκείνου του αμόλυντου πρωθυπουργού του πλέι στέισον.

Για να πάμε να το δούμε στην πηγή:

Η διεθνοποίηση της αγγλικής γλώσσας ως φορέας του αγγλοσαξονικού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού.

Τι ατυχία! Το ιστολόγιο δεν βρέθηκε…

Πάμε από cache:

404. That’s an error.

Κοίτα γκαντεμιά ρε φίλε!

Λες να μας ξελασπώσει το archive.org; Σιγά που θα τάφηνε ο γούγλης…

Επανάληψις, μήτηρ μαθήσεως:

Πρόσθεσε κάποιος κάποτε κάπου τη ροή του ιστολόγου στον Αναγνώστη; Ν’ αγιάσει το πληκτρολόι του. Από κει και πέρα, ας είναι καλά η υποδομή της εταιρείας -κι όχι τα νοικιασμένα μερεμέτια στο άμαζον, των εναλλακτικών, και καλά… Ο Αναγνώστης φροντίζει, από τη στιγμή της προσθήκης και μετά, όλο το περιεχόμενο που στέλνει η ροή (δηλαδή, ή ολόκληρα τα ποστ, ή οι περιλήψεις τους), να αρχειοθετείται, να ευρετηριάζεται (να γίνεται indexed, ντε) και να τελεί σε συγχρονισμό για αλλαγές.

 
Με αποτέλεσμα, πάρε τη μέγιστη ποσότητα περιεχομένου που επιτρέπει ο ρουφιάνος, οπουδήποτε, χωρίς να είσαι καν γραμμένος σ’ αυτόν, πάρε κι ό,τι έχει επιμελώς κρατήσει στα κιτάπια του, αν τον έχεις εκτιμήσει σωστά.

Ε, εσύ που δεν είσαι παιδί των apps, και δε θαρρείς ότι έγινες ειδήμονας με λίγη ψόφια php, html και css, τράβα κι εδώ κι υπόγραψε.

Αλλιώς, παράτα μας σ’ αυτό που νομίζεις «κλάψα».

Φρέσκα Greek Statistics

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνει ότι ο Μόνιμος Πληθυσμός της Χώρας, όπως αυτός προέκυψε από την Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011, ανήλθε σε 10.815.197 άτομα. Αναλυτικότερα:

Απογραφή Πληθυσμού – Κατοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟΣ Πληθυσμός
Επίπεδο διοικητικής διαίρεσης	Περιγραφή	Μόνιμος Πληθυσμός
1	ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ	3.108.785
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ – ΘΡΑΚΗΣ (Έδρα: Κομοτηνή, η)	2.488.240
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΗΠΕΙΡΟΥ – ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (Έδρα: Ιωάννινα, τα)	620.545
1	ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ	2.745.706
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ – ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Έδρα: Λάρισα, η)	1.280.152
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΙΟΝΙΟΥ (Έδρα: Πάτραι, αι)	1.465.554
1	ΑΤΤΙΚΗ	3.827.624
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ (Έδρα: Αθήναι, αι)	3.827.624
1	ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΚΡΗΤΗ	1.131.271
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΙΓΑΙΟΥ (Έδρα: Πειραιεύς, ο)	508.206
2	ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΡΗΤΗΣ (Έδρα: Ηράκλειον, το)	623.065
1	ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ (ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ)	1.811
2	ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ (ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ) (Έδρα: Καρυαί, αι)	1.811

Από την ΕΛΣΤΑΤ, λοιπόν, μαθαίνω ότι, σε ένα πρώτο επίπεδο, η Ελλάδα χωρίζεται διοικητικά σε Βόρεια, Κεντρική, Αττική και Νησιά Αιγαίου-Κρήτη· συν το αυτοδιοίκητο Άγιο Όρος.

Η Βόρεια Ελλάδα περιλαμβάνει Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο και… Δυτική Μακεδονία, ενώ την Κεντρική Ελλάδα φτιάχνουν η Θεσσαλία, η Στερεά Ελλάδα, η Πελοπόννησος, η… Δυτική Ελλάδα και το Ιόνιο.

Επίσης, η Στατιστική Υπηρεσία μας υπενθυμίζει γραφικά ονόματα της Γεωγραφίας όπως αι Αθήναι, αι Πάτραι, ο Πειραιεύς και το Ηράκλειον, αλλά και το Εύοσμον, το Λιβαδάκιον, η Μικρά Βόλβη και η Κάτω Αχλαδέα.

Σ’ ευχαριστώ, ω, ΕΛΣΤΑΤ.

Όχι, δεν είναι στραβός ο γιαλός…

Μου μετέφερε φίλος ένα περιστατικό απ’ τη δουλειά του, και το συζητήσαμε. Με είπε πάλι στο τέλος αντιδραστικό, οπότε ευκαιρία για ποστ.

Οικογένεια με δύο παιδιά, κι οι δυο γονείς άνεργοι, τα παιδιά γυμνάσιο – λύκειο. Η Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου έχει αναλάβει τη στήριξη της οικογένειας, παναπεί κοινωνική λειτουργός σε συχνή επαφή, εβαπορέ γάλα, και διάφορα συσκευασμένα τρόφιμα μακράς διάρκειας (ρύζι, αλεύρι, μακαρόνια, όσπρια, κλπ.) δωρεάν, προτεραιότητα στις δωρεάν ή μειωμένης τιμής διανομές άλλων ειδών, κλπ.

Η κοινωνική λειτουργός επισκέπτεται τα σχολεία, το αίτημα είναι να βρεθεί ένας τρόπος -στο σύλλογο γονέων; στο σύλλογο καθηγητών;- «να παίρνει το παιδί ένα χυμό κι ένα τοστ ή μια τυρόπιτα κάθε μέρα, χωρίς να πληρώνει». Το αίτημα βρίσκει αμέσως ανταπόκριση, «τι είναι δύο, δυόμιση ευρώ την ημέρα, 10-12 ευρώ την εβδομάδα να επιμερίζονται στους πολλούς;».

Κανένας δεν αναρωτήθηκε γιατί πρέπει να παίρνει το κυλικείο τα δύο ευρώ (που αύριο για δέκα παιδιά, θα γίνουν είκοσι -αλλά δεν είναι εκεί το θέμα), κι όχι να στηριχτεί το σπίτι του παιδιού, ώστε να ετοιμάζεται ένα κολατσιό καθημερινά με κόστος μισό ευρώ ή ένα ευρώ. Κανείς δεν αναρωτήθηκε γιατί είναι αναγκαίο να πίνει καθημερινά κάθε παιδί -όχι το συγκεκριμένο- έναν από τους χάρτινους χυμούς που κυκλοφορούν (το γιατί όχι φρεσκοστυμμένα πορτοκάλια σχεδόν μηδαμινού κόστους, με την αφθονία στην Κρήτη είναι άλλο ένα ζήτημα…), κι αν οι σημερινοί γονείς κι εκπαιδευτικοί πίνανε κι αυτοί καθημερινά στο σχολείο έναν χυμό κι έτρωγαν τοστ, κρουασάν, κι ένα σωρό άλλα, πούχουν τα παιδιά σήμερα φάτσα κάρτα μπροστά τους· ένα κουλούρι θυμάμαι εγώ, προσωπικά, κι αυτό όχι πάντα -ας ήταν καλά το πακετάκι απ’ το σπίτι- κι η τρίγωνη τυρόπιτα ήταν η πολυτέλεια των πλουσιόπαιδων.

Το παρατράβηξα, από κανενός το μυαλό δεν πέρασε καν η ιδέα να ετοιμάζεται το κολατσιό από μέλη της σχολικής κοινότητας στα σπίτια τους, βάσει προγράμματος, και να έρχεται καθημερινά στο σχολείο.

Της σχωρεμένης της γιαγιάς μου μια αγαπημένη φράση ήταν το «μια κατοχή που σας χρειάζεται…». Καθημερινά δικαιώνεται. Αργούμε ν’ αλλάξουμε συνήθειες, εξακολουθούμε να θεωρούμε το χρήμα, κι όχι την πράξη, ως το μόνο μέσο αλληλεγγύης· το χρήμα, κι όχι αυτά που μάθαμε να εξασφαλίζουμε μ’ αυτό, ως στόχο. Και για άλλη κουβέντα σε μια άλλη περίσταση, οι κάμποσοι σημερινοί γονείς που θεωρούν ότι το καθήκον τους απέναντι στα παιδιά τους εκπληρώνεται μέσω του χρήματος· είτε πρόκειται για το χαρτζιλίκι και το κυλικείο, είτε για το φροντιστήριο και το μπαλέτο. Κι όχι, δεν φταίνε οι εποχές -άνθρωπος, γονέας, πολίτης είσαι από το υστέρημα του χρόνου και του πορτοφολιού σου.

Εμείς στραβά αρμενίζουμε.

Crete, Plug of Europe?

Αυτό θέλουμε; Τι γνωρίζουμε;

Αυτά τα φαραωνικά έργα θα καταστρέψουν ανεπιστρεπτί τα βουνά μας, τόπους ανεπανάληπτης φυσικής ομορφιάς, προστατευόμενες περιοχές Νατούρα και Ζώνες Ειδικής Προστασίας Πτηνών -αφού μέσα σε τέτοιες ζώνες χωροθετούνται τα περισσότερα- και θα ακυρώσουν παραγωγικές δραστηριότητες του πρωτογενή τομέα και του τουρισμού, όπως και μια σειρά από έργα που έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ για να υποστηρίξουν τις δραστηριότητες αυτές.

Όλη αυτή η καταστροφή, θα συντελεσθεί με την «νομότυπη» υφαρπαγή πατρογονικών περιουσιών, με τη μέθοδο των δασικών χαρακτηρισμών που συσκοτίζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Το πρόβλημα επιτείνεται στις περιοχές που κηρύσσονται αναδασωτέες μετά από πυρκαγιές και περιλαμβάνουν γεωργική γη.
[…]
Ο τελικός κατάλογος των αιολικών σταθμών μας είναι άγνωστος, δεδομένου ότι αφενός οι εταιρείες έχουν υποβάλει και νέες αιτήσεις σε νέες θέσεις, αφετέρου η Invest in Greece αρνήθηκε εγγράφως να παραχωρήσει στοιχεία στους δικηγόρους μας, για τα έργα που εντάχθηκαν στο φαστ τρακ. Η άρνηση αυτή αναδεικνύει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο το πως αντιλαμβάνονται την εφαρμογή του φαστ τρακ, καταλύοντας δηλαδή αυτονόητα και κορυφαία συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών, που απορρέουν και από πλήθος ευρωπαϊκών συμβάσεων. Η άρνηση αυτή ισοδυναμεί με παρεμπόδιση των πολιτών ακόμα και να ενημερωθούν για ζωτικές πολιτικές αποφάσεις που υποκαθιστούν τον αναπτυξιακό, χωροταξικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό και όχι μόνο με προσχηματική άρνηση πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφορία, όπως αναφέρεται στο έγγραφο με το οποίο η Invest in Greece αρνήθηκε την παραχώρηση στοιχείων.

Η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ), αποφάσισε ότι τα παραπάνω έργα αποτελούν «Στρατηγικές επενδύσεις», δηλαδή «παραγωγικές επενδύσεις που επιφέρουν ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα σημαντικής εντάσεως στη συνολική εθνική οικονομία και προάγουν την έξοδο της χώρας από την οικονομική κρίση» (Ν. 3894/10, άρθρ. 1) και επί της ουσίας, κρίνοντας τη σκοπιμότητα, «χωροθέτησε» έργα σε 70 θέσεις στην Κρήτη! Ένα από τα κριτήρια με τα οποία αποφάσισε είναι ο «Τόπος εγκατάστασης της επένδυσης, αιτιολόγηση επιλογής της τοποθεσίας εγκατάστασης, πολεοδομικά, χωροταξικά και άλλα ειδικά χαρακτηριστικά ακινήτου (ενδεικτικά: δασικά, αρχαιολογικά, αιγιαλός, εφόσον έχουν περιέλθει στη γνώση του επενδυτή) και συμβατότητα με τον υφιστάμενο χωροταξικό σχεδιασμό»! (ΚΥΑ 3/11.1.2011/ ΦΕΚ Β 294)

Από την επιστολή της 19/8/2012 του Παγκρήτιου Δικτύου κατά των Βιομηχανικών ΑΠΕ προς την Περιφέρεια Κρήτης.

Δεύτεροι εμείς, προτελευταίοι εσείς! …στους δύο

Την επόμενη φορά που θα σου πουν, ή θα διαβάσεις για το σούπερ ντούπερ γουάου Χ σχολείο, δημόσιο, ιδιωτικό, ή φροντιστήριο, που έσκισε στις εξετάσεις, καθώς 184 υποψήφιοί του πέρασαν, και 10 μπήκαν πρώτοι (ή όγδοοι σαν τους ολυμπιονίκες, ένα πράμα), αναρωτήσου, ή ρώτησε:

• Πόσοι ήταν αυτοί που δεν πέρασαν από το Χ
• Πόσοι ήταν αυτοί που είχε προλάβει να διώξει το Χ, για να μη χαλάσουν τη μόστρα, και για είναι πιο εύκολη η δουλειά στο Χ
• Πόσοι ήταν αυτοί που έπεισε το Χ να μη δώσουν εξετάσεις, γιατί «τι να τις κάνεις τις εξετάσεις στην Ελλάδα», «εσύ είσαι για ξένο πανεπιστήμιο», «εσύ να μάθεις μια τέχνη», εντέλει για να μη χαλάσουν τη μόστρα
• Πόσοι απ’ τους επιτυχόντες ήταν μαθητές της φετινής τρίτης τάξης, που δίνανε για πρώτη φορά εξετάσεις, κι όχι για 2η, 3η, κ.ο.κ.
• Πόσοι απ’ τους επιτυχόντες έδωσαν πράγματι εξετάσεις, και δεν ήταν απόφοιτοι των 2 προηγούμενων σχολικών χρονιών που απλώς ξαναέφτιαξαν μηχανογραφικό
• Πόσοι απ’ τους υποψήφιους, επιτυχόντες αλλά και αποτυχόντες, που δεν έδιναν πρώτη φορά, είναι παλιοί μαθητές του ίδιου εκπαιδευτηρίου, κι όχι υποψήφιοι που απλώς βόλεψε να καταθέσουν χαρτιά ή να δώσουν εξετάσεις εκεί φέτος;
• Πόσοι πέρασαν στη γενική κατηγορία με τις υψηλότερες βάσεις, και πόσοι με κάποιο άλλο κριτήριο (π.χ. ως παιδιά τρίτεκνων, ή με αδερφό σε άλλη πόλη)
• Πόσοι πέρασαν σε ΑΕΙ, πόσοι σε ΤΕΙ, πόσοι σε σχολές ένστολων
• Πόσοι πέρασαν στο τμήμα της πρώτης επιλογής τους, ή κοντά σε αυτήν
• Σε ποια σειρά προτίμησης ήταν το τμήμα στο οποίο πρώτευσαν, πρώτοι ή όγδοοι, οι πρώτοι; της πρώτης τους επιλογής ή της δωδέκατης; Κι αυτή η πρωτιά, πώς μεταφράζεται σε μόρια, με άριστα το 20.000 ή και το 22.000;
• Εντέλει τι βαθμούς γράψανε αυτοί οι επιτυχόντες κι «επιτυχόντες» υποψήφιοι στις εξετάσεις -μην αρκεστείς όμως μόνο σε μέσους όρους, αλλά ψάξε για κατανομές της επίδοσης

Κι όλα τα παραπάνω, αντικριστά με τα νούμερα σε όλη την Ελλάδα, ή της πόλης σου -αν τα χρειάζεσαι για να πάρεις κάποια απόφαση, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μιας στοιχειώδους σύγκρισης πορτοκαλιών με πορτοκάλια, κι όχι πορτοκαλιών με μήλα.

Εννοείται ότι όλος αυτός ο προβληματισμός έχει δεδομένη την παραδοχή ότι, πράγματι, το Χ, σχολείο ή φροντιστήριο, δικαιούται μερίδιο ευθύνης, θετικής κι αρνητικής, στην επίδοση των μαθητών του. Αν είναι πράγματι έτσι, και μέχρι ποιο βαθμό, είναι μια άλλη, ανεξάρτητη από αυτήν, συζήτηση. Όπως κι εκείνη για το τι καθορίζει, τελικά, για τον κάθε υποψήφιο, τη σειρά προτίμησης τμημάτων· ή αυτή για την αξία και την κρισιμότητα αυτών των εξετάσεων, κι ένα σωρό άλλες.

Άμα δεις τέτοια ανακοίνωση ή «ρεπορτάζ», στον τύπο ή στον ιστότοπο κάποιου εκπαιδευτηρίου, ειδοποίησέ με.

Υπάρχει «εξώδικο» από/για αγαπούλα;

Συγχωρήστε με, είμαι λίγο χαζός, λίγο δύσπιστος, δεν αγοράζω, ούτε παρακολουθώ πολύ τα συμβατικά μμε.

Η καταφατική απάντηση στο ερώτημα του ποστ μπορεί να είναι αυτονόητη για πολλούς -που παρακολουθούν ειδήσεις στην τηλεόραση, ή αγοράζουν εφημερίδες. Ή το ερώτημα το ίδιο να είναι ασήμαντο για άλλους τόσους.

Εξειδικεύω, λοιπόν, λίγο παραπάνω και περιμένω τη βοήθεια του κοινού -δεν περιμένω απάντηση από τα ίδια τα μμε -ή από τα «ενημερωτικά» και μη μπλογκ και σοσιαλοτέτοια που σπεύδουν στην αναπαραγωγή κάθε σκουπιδιού, κατά κανόνα με κοπιπαστή, και στη συνέχεια μετά σχολιασμού. Περσσεύει ο σχολιασμός σε κάθετι ασήμαντο και φτηνό.

1. Η «είδηση»* του εξώδικου ξεκίνησε απ’ το ΔΟΛιο διαδικτυακό νιούζρουμ στις 05/01/2012, 19:22;
2. Το πεντέφι του εξώδικου, το ντοκουμέντο και καλά, είναι γραμμένο μέσα στο νιουζρούμ και σωμένο στις
   05/01/2012, 19:19:50;
3. Σε τι ζώνη ώρας δουλεύει ο ΔΟΛ;
4. Απ’ τις 21/12, έπρεπε να πάει 5/1 να βγει η «είδηση»;
5. Πόσο δύσκολο είναι να μας έδειχνε κάποιος -ο δικηγόρος, η εγκαλούμενη εταιρεία- μια φωτογραφία, ένα σκανάρισμα του εξώδικου με υπογραφή κι ονόματα -έστω αλλοιωμένα;
6. Πόσο ενδιαφέρει, άραγε, τα μμε αυτό;
7. Ποιος αξιολογεί τη σημασία μιας είδησης που παίζει σε κεντρικά δελτία ειδήσεων;
8. Τελικά πόσο καλό ή κακό κάνει μια τέτοια «είδηση» σε όσους εμπλέκονται σχετικά;

Ζητώ πάλι συγγνώμη αν τα παραπάνω είναι αυτονόητα, ρητορικά, ήδη ακυρωμένα, συμπαθάτε την ελλιπή μου ενημέρωση. Και δώστε μου κανά λινκ.

Τα ρώτησα και στο τουίτερ:
http://twitter.com/#!/stazybohorn/status/155358501420544000
Αλλά είναι τόσο εφήμερο κι απρόβλεπτο ως μέσο, που τις πιο πολλές φορές μιλάς στον αέρα -λίγο παραπάνω απ’ όσο εδώ, δηλαδή….

Α, κι εγώ θα ζητούσα τα ποσοστά μου, αλλιώς, μπορεί να έστελνα εξώδικο.

* Τα εισαγωγικά για τη φτήνια ή/και την αλήθεια της είδηση.

Ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα

Vodpod videos no longer available.
Εντάξει, στον τροχό του οδοντογιατρού αναφέρομαι που φοβίζει κόσμο και ντουνιά, και στην αποφυγή του, αλλά θ’ αποδειχτεί βήμα τεράστιο αν δουλέψει και για τα μισά απ’ τα υπόλοιπα οστά μας, έξ’ απ’ το στόμα.

Η καταγωγή της επιστημόνισσας έρχεται δεύτερη.

20 χρόνια μετά…

… ο Αθηναϊκός δεν ξέρω πού ακριβώς αγωνίζεται, ενώ η Γιουνάιτεντ έπαψε να έχει το Football Club στο σήμα της, κι έγινε φίρμα ικανή να πληρώνεται 10 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, για να διαφημίζει ταχυμεταφορές στις φανέλες της προπόνησης. Απέκτησε και πολλούς όψιμους οπαδούς, φυσικά…

e-αξιολόγηση

Αγαπητοί ανοιχτοκυβερνήτες, ανοιχτομάτηδες, κομπιουτεράδες κόστους 150 ευρώ, αντιπρόεδροι, γεγετάδες, και λοιποί επανεφευρέτες του τροχού

Όταν υλοποιείτε μια διαδικασία αξιολόγησης, στην οποία οι αξιολογούμενοι καλούνται να καταθέσουν την διαδρομή τους, τα προσωπικά τους δεδομένα, την ψυχή τους και την αγωνία τους, με κάποια ονλάιν φόρμα php, που τα αποθηκεύει σε μια ψευτοβάση δεδομένων, καλό αναγκαίο είναι να έχετε εξασφαλίσει τεχνικά ότι σε όλη τη διάρκεια υποβολής, η μόνη επιτρεπτή πρόσβαση στα δεδομένα της βάσης, είτε από την πλευρά του πελάτη -του κακόμοιρου του αξιολογούμενου, είτε από την πλευρά του (εξ)υπηρέτη -που μόνο υπηρέτης δεν είναι τελικά, θα είναι η πρόσβαση του κάθε αξιολογούμενου στα δικά του και μόνο δεδομένα.

Γιατί όταν η «τεχνική υποστήριξη» ρωτάει «ποιο είναι το username σας;», κι έχει την επόμενη στιγμή στην οθόνη της τα δεδομένα σου, το μόνο που μπορείς να σκεφτείς είναι ότι κάλλιστα τα δεδομένα αυτά μπορούν να περνούν και σε οποιονδήποτε ανταγωνιστή σου στην αξιολόγηση, που τυχαίνει να είναι πιο αρεστός, συγγνώμη, άριστος (…αφού φυσικά θα έχει τροποποιήσει τα δικά του δεδομένα, ώστε να σε ξεπεράσει).

Αλλιώς, κάθε αξιολόγηση είναι διαβλητή.

Κι ας μην επικαλεστεί κανείς ότι είναι δύσκολο τεχνικά αυτό.

Είπαμε όπεν όπεν, μας έχετε ξεσκίσει, αλλά, για τα μάτια της γυναίκας του Καίσαρα, δώστε μας, τουλάχιστον, τη βαζελίνη.